- Strona główna
- ABC Roślin
ABC Roślin
Rośliny iglaste
Rośliny iglaste to jedna z ciekawszych i bardzo zróżnicowana grupa roślin ozdobnych. Niewątpliwym walorem tej grupy roślin są w wielu wypadkach małe wymagania uprawowe, dobre dostosowanie do klimatu Polski a także mała podatność na choroby i szkodniki. Bardzo ważnym atutem większości roślin iglastych w naszym klimacie jest zdolność utrzymywania zmodyfikowanych liści w okresie zimowym a więc tzw. zimozieloność. W porównaniu do drzew i krzewów liściastych zimozielonych, gatunki iglaste są zdecydowanie lepiej przystosowane do klimatu kontynentalnego, który często ma bardzo silny wpływ na pogodę w Polsce szczególnie w okresie zimowym. Walorem drzew i krzewów iglastych jest także ogromna zmienność kształtów, barw, ulistnienia czy siły wzrostu występująca nie tylko pomiędzy poszczególnymi gatunkami, ale także w obrębie rodzaju a nawet gatunku. Bogactwo odmian jest tak duże, że rośliny te stały się wręcz obiektem pasji kolekcjonerskiej! W wielu ogrodach botanicznych a także prywatnych można spotkać wspaniałe kolekcje tych roślin. Zmienność ta bywa tak duża, że nawet dla specjalistów określenie przynależności systematycznej bywa bardzo trudne i dosyć często ulega zmianom.
Rośliny iglaste znajdują szerokie zastosowanie w parkach, ogrodach i zieleni miejskiej. Wiele odmian żywotników, jałowców czy cisów stanowi świetny materiał żywopłotowy. Gatunki i odmiany drzewiaste, szczególnie świerków, modrzewi czy daglezji mogą być wykorzystywane jako szpalery i osłony przeciwwiatrowe. Ważnym zastosowaniem jest wykorzystywanie krzewów iglastych jako roślin okrywowych. Największe znaczenie mają tu liczne odmiany jałowców a także mikrobiota syberyjska. Gatunki iglaste to także wspaniała grupa roślin do zastosowania w ogrodach skalnych i alpinariach. Na uwagę zasługują szczególnie karłowe odmiany cyprysików, jałowców czy świerków. Ważnym, chociaż rzadko podkreślanym zastosowaniem drzew i krzewów iglastych jest wykorzystanie ich do upiększania cmentarzy. Krzewy iglaste są coraz częściej wykorzystywane także jako rośliny pojemnikowe. Ponieważ wiele gatunków świetnie znosi cięcie i strzyżenie mogą być one stosowane do tworzenia drzewek bonsai.
Więcej na temat roślin iglastych – http://www.zszp.pl/?id=61&lang=1
Drzewa i krzewy liściaste
Drzewa i krzewy liściaste, pod względem liczby gatunków i odmian, stanowią największą grupę roślin ozdobnych. W praktyce trudno jest znaleźć ogród, w którym nie rosłoby jakieś drzewo albo krzew. Najważniejszymi walorami dekoracyjnymi drzew i krzewów liściastych są:
- liście: zielone, jedno lub wielobarwne, o małej lub dużej blaszce liściowej, lśniące, matowe, owłosione, złożone lub pojedyncze, całobrzegie lub powcinane, skręcone, zimozielone, przebarwiające się jesienią
- kwiaty: drobne, duże, jedno lub wielobarwne, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany, pachnące, zwabiające motyle, długotrwałe, pojawiające się i utrzymujące u różnych gatunków od lutego do października
- owoce: barwne, długo utrzymujące się i ozdobne zimą, zwabiające ptaki, nadające się do spożycia w stanie surowym lub przeznaczane na przetwory, nalewki itp.
- pędy: barwne, o korze gładkiej, spękanej lub postrzępionej, proste lub powyginane, wzniesione, rozpostarte na boki, przewieszające się lub płożące
- siła wzrostu: – od form miniaturowych, karłowych do kilkudziesięciometrowych drzew
- pokrój: kolumnowy, kulisty, przewisający, płożący.
Ważną zaletą drzew i krzewów liściastych jest możliwość łatwego doboru odmian na dane stanowisko w ogrodzie, np., jeśli chcemy obsadzić miejsce ocienione, wilgotne lub, dla kontrastu, silnie nasłonecznione i suche, o wiele łatwiej jest dobrać odpowiednie gatunki spośród tej właśnie grupy roślin. Ważną cechą roślin liściastych jest łatwość uprawy i większa tolerancja na zanieczyszczenia. Wiele gatunków po posadzeniu i zaaklimatyzowaniu się w ogrodach, parkach czy przy ulicach wymaga stosunkowo niewielkiego nakładu pracy przy ich utrzymaniu. Dzięki corocznemu opadaniu liści (u gatunków zrzucających liście na zimę), są one bardziej odporne na zanieczyszczenia i wysokie zasolenie (szczególnie w warunkach miejskich), niż rośliny zimozielone i iglaste.
Wszechstronne zastosowanie drzew i krzewów liściastych wiąże się z ich walorami dekoracyjnymi. Przede wszystkim drzewa i krzewy liściaste cieszą się powodzeniem ze względu na kwiaty. Któż nie zwróci uwagi, przechodząc obok, na obsypaną kwiatami magnolię lub na piękny i intensywny zapach lilaków? Kwitnący kasztanowiec przypomni czas pisania matur, a gałązka forsycji będzie zwiastunem wiosny. Duże drzewa, takie chociażby jak wspomniany kasztanowiec, są stosowane głównie do sadzenia w parkach, na skwerach i w większych ogrodach prywatnych. Drzewami o wolniejszym wzroście obsadza się drogi i ulice oraz mniejsze ogrody. Z drzew można tworzyć ponadto aleje, szpalery, a także osłony przeciwwiatrowe. Krzewy, podobnie jak drzewa, mogą być sadzone w grupach lub pojedynczo. Są świetnym materiałem na żywopłoty. Żywopłoty tworzone z gatunków wytwarzających ciernie (berberysy, dzikie gatunki róż) niejednokrotnie skuteczniej odstraszą nieproszonych gości, niż solidny płot. Wiele drzew i krzewów liściastych dobrze znosi cięcie, stąd też możliwość kreowania różnorodnych form geometrycznych, zarówno żywopłotowych, jak i pojedynczych okazów. Z niektórych gatunków (np. Ulmus minor ‘Jacqueline Hillier’, Ulmus parviflora ‘Geisha’) dosyć szybko, za pomocą sekatora, można stworzyć efektowne, ogrodowe drzewko typu bonsai. Krzewy o słabym wzroście i o małych wymaganiach wodnych świetnie nadają się do sadzenia na cmentarzach. Spora grupa krzewów nadaje się do sadzenia w pojemnikach na eksponowanych miejscach w ogrodzie, przy domu, czy w mieście. Szczególnie pięknie wyglądają sadzone w pojemnikach formy szczepione na niewielkiej wysokości, podsadzone od dołu niskimi roślinami (np. róże pienne i lawenda). Ten sposób uprawy pozwala ponadto na przezimowanie w naszym klimacie gatunków wrażliwych na niskie temperatury, dzięki możliwości przeniesienia na okres zimy do zabezpieczonych od mrozu pomieszczeń). Kolejnym ważnym zastosowaniem krzewów liściastych jest ich wykorzystanie jako roślin okrywowych, wśród których prym wiodą: irgi, tawulce, trzmieliny oraz niektóre odmiany berberysów. Gatunki wytwarzające odrosty i szybko rozrastające się są cennymi roślinami umacniającymi skarpy i nasypy. Wreszcie spora grupa drzew i krzewów karłowych, niejednokrotnie szczepionych, stanowi źródło pożądania kolekcjonerów, miłośników roślin, a także działkowców, dysponujących często niewielkimi ogródkami.
Przy omawianiu zastosowania, należy wspomnieć, że spora część roślin ozdobnych ma właściwości trujące. Dlatego, sadząc rośliny w ogrodach, w których bawią się dzieci, należy unikać gatunków o trujących, barwnych, owocach.
Więcej na temat roślin liściastych – http://www.zszp.pl/?id=62&lang=1
Rośliny wrzosowate
Rośliny wrzosowate stanowią jedną z najpiękniejszych grup roślin ogrodowych. Należą one do rzędu Ericales (wrzosowców), który w naszej florze jest reprezentowany przez 4 rodziny. Spośród nich największe znaczenie oraz najpiękniejsze walory ozdobne mają przedstawiciele licznej rodziny Ericaceae (wrzosowatych) oraz mniej znanej Empetraceae (bażynowatych).
Rośliny wrzosowate rosnące w naszym klimacie to przede wszystkim niskie krzewinki, krzewy, a w wyjątkowo sprzyjających warunkach, nawet niewielkie drzewa. O wartości ozdobnej tych roślin decydują w głównej mierze kwiaty, odznaczające się, szczególnie u przedstawicieli rodzaju Rhododendron, ogromnym bogactwem kształtów, wielkości i barw oraz zróżnicowanym terminem kwitnienia. Pomimo tego, że największą wartość dekoracyjną rośliny wrzosowate mają w czasie kwitnienia, to odpowiedni dobór odmian i aranżacja nasadzenia pozwala na uzyskanie efektu dekoracyjności przez cały rok. Oprócz gatunków ozdobnych z kwiatów cenne są również inne gatunki:
- o ozdobnych owocach: Gaultheria procumbens (golteria pełzająca), Gaultheria mucronata (golteria chilijska),
- o owocach, które można spożywać lub przeznaczać na przetwory: Vaccinium corymbosum(borówka wysoka), Vaccinium macrocarpon (żurawina wielkoowocowa), Vaccinium oxycoccus (żurawina błotna), Vaccinium vitis-idaea (borówka brusznica),
- o trwałych, ozdobnych, barwnych liściach: żółtych u Calluna vulgaris ‘Boskoop’ (wrzosu pospolitego 'Boskoop’) lub srebrzystych u odmiany ‘Silver Knight’, niebieskawych u Andromeda polifolia (modrzewnicy pospolitej) ‘Blue Ice’, z marmurkowatymi plamami u Leucothoe walteri (kiścienia Waltera) odmiany ‘Rainbow’, lub o barwie czerwono-bordowej w okresie zimy u odmiany ‘Zeblid’, o żółtych plamach w środku liścia u Rhododendron (różanecznik) odmiany ‘Goldflimmer’,
- o barwnych młodych przyrostach: różowych u Pieris japonica (pierisa japońskiego) odmiany ‘Little Heath’ czy karminowo-czerwonych u odmiany ‘Red Mill’.
Ponadto wśród wrzosowatych można znaleźć wiele mniej znanych ale obficie i pięknie kwitnących roślin, takich jak: Bruckenthalia spiculifolia (brukentalia ostrolistna), Daboecia cantabrica (dabecja kantabryjska), Enkianthus campanulatus (enkiant dzwonkowaty) Kalmia angustifolia (kalmia wąskolistna), Kalmia latifolia (kalmia szerokolistna), Pieris floribunda (pieris kwiecisty).
Rośliny wrzosowate, przy zapewnieniu odpowiednich warunków uprawy, mogą znaleźć swoje miejsce w każdym ogrodzie. Ze względu na wspaniałe walory dekoracyjne mają wszechstronne zastosowanie, niemniej jednak najlepiej prezentują się zebrane w grupy. Wówczas efekt kwitnienia lub ciekawej barwy liści jest podkreślony, bardziej wyeksponowany i widoczny z daleka.
Rośliny wrzosowate możemy stosować do:
- tworzenia wrzosowisk – nadają się tu wszelkie gatunki i odmiany należące do rodzaju Erica (wrzośców) oraz gatunki i odmiany Calluna vulgaris (wrzosu pospolitego), Bruckenthalia spiculifolia (brukentalii ostrolistnej), Daboecia cantabrica (dabecji kantabryjskiej), Empetrum nigrum (bażyny czarnej) Kalmia angustifolia (kalmii wąskolistnej), Kalmia latifolia (kalmii szerokolistnej), Pieris japonica (pierisa japońskiego), Pieris floribunda (pierisa kwiecistego) a także azalii i różaneczników drobnokwiatowych: Rhododendron impeditum (różanecznika gęstego), Rhododendron campylogynum (różanecznika krzywozalążniowego),
- tworzenia ogrodów naturalistycznych, w tym leśnych – świetnie będą tu pasowały różaneczniki i azalie wielkokwiatowe oraz odmiany z grupy różanecznika jakuszimańskiego, pachnący Rhododendton luteum (różanecznik żółty, według starej nomenklatury azalia pontyjska), Rhododendron tomentosum (wcześniejsza nazwa Ledum palustre – bagno pospolite) oraz Erica tetralix (wrzosiec bagienny),
- obsadzania miejsc ocienionych drzewami o głębokim systemie korzeniowym (sosny, jodły) – w takich warunkach najlepiej będą rosły odmiany różaneczników wielkokwiatowych,
- wypełniania wolnej przestrzeni na rabatach z roślinami iglastymi oraz zadarniania podłoża (wszystkie krzewinki oraz niewielkie azalie i różaneczniki),
- do ogródków skalnych i alpinariów o kwaśnym odczynie podłoża: Rhododendron impeditum i Rhododendron campylogynum, Empetrum nigrum ‘Bernstein’ (pędy pięknie przewieszają się z murków skalnych),
- do sadzenia w „pachnących zakątkach” ogrodu: Rhododendron luteum,
- obsadzania pojemników i tworzenia kompozycji, szczególnie jesiennych: Calluna vulgaris odmiany pąkowe (pąki nie otwierają się i bardzo długo utrzymują się na roślinie, nawet przez zimę), Gaulteria mucronata o ozdobnych i długo utrzymujących się owocach, Empetrum nigrum o złotawych pędach przewieszających się z krawędzi donicy,
- do dekoracji wnętrz: ozdobne z barwnych kwiatów odmiany wrzosów, wrzośców i azalii japońskich oraz ozdobne z owoców odmiany golterii chilijskiej.
Więcej na temat roślin wrzosowatych – http://www.zszp.pl/?id=63&lang=1
Pnącza
Pnącza są to rośliny o długich, wiotkich łodygach, za pomocą których wspinają się na różnego rodzaju podpory nawet na wysokość kilkunastu metrów. Długie pędy pnączy mogą owijać się wokół napotkanych przeszkód lub wspinać się na nie za pomocą specjalnych organów czepnych: wąsów, kolców, cierni, włosków lub korzeni przybyszowych. Odpowiednio dobrane pnącza stwarzają w ogrodzie niezwykłą atmosferę. Nieujarzmione dodają tajemniczości, starannie prowadzone – wytwornej elegancji. Pnącza są chętnie używane w ogrodach przede wszystkim ze względu na szybki wzrost. Wytwarzają dużą liczbę pędów i liści, które porastają i zakrywają różnego rodzaju powierzchnie. Oprócz tej najważniejszej właściwości pnącza kuszą zapachem i barwą kwiatów, smakiem i oryginalnością owoców oraz różnorodnością form, kształtów i kolorów liści. W ogrodzie potrzebują niewiele miejsca i są stosunkowo łatwe w uprawie. Dostępne w handlu gatunki i odmiany są, poza nielicznymi wyjątkami, dobrze przystosowane do naszego klimatu i nie mają specjalnych wymagań uprawowych.
Możliwości zastosowania pnączy są ogromne. Jest to na tyle różnorodna i łatwo poddająca się kształtowaniu grupa roślin, że odpowiednio dobrane i pielęgnowane znajdą swoje miejsce w każdym ogrodzie. Najczęściej pnącza sadzi się przy ścianach budynków, ogrodzeniach, murach w celu ich osłonięcia. Pnącza takie jak np.: Hedera helix (bluszcz pospolity), Hydrangea anomala subsp.petiolaris (hortensja pnąca), Campsis (milin), Schizophragma hydrangeoides (przywarka japońska),Euonymus fortunei (trzmielina Fortune’a), Parthenocissus tricuspidata (winobluszcz trójklapowy) czyParthenocissus quinquefolia (winobluszcz pięciolistkowy) wspinają się na pionowe powierzchnie dzięki korzeniom przybyszowym lub wąsom z przylgami i nie potrzebują instalowania żadnych dodatkowych konstrukcji. Inne pnącza, takie jak np.: Actinidia (aktinidia), Akebia (akebia a),Aristolochia macrophylla (kokornak wielkolistny), Celastrus (dławisz), Lonicera (wiciokrzew),Schisandra (przywarka), Wisteria (glicynia) czy Periploca (obwojnik) owijają się wokół podpór, dlatego należy sadzić je przy kratach, pergolach, trejażach, latarniach, altanach lub innych, specjalnie do tego celu skonstruowanych elementach małej architektury.
Niekiedy można usłyszeć opinie, że nie należy sadzić pnączy przy ścianach budynków. Poglądy takie nie znajdują merytorycznego uzasadnienia. Co więcej, ściany budynków porośniętych pnączami są zabezpieczone przed wodą w trakcie opadów deszczu (woda spływa po liściach, a nie po ścianie). Ponadto pnącza rosnące przy budynkach, które wytwarzają dużą masę pędów i liści, osuszają fundamenty i zapobiegają zawilgoceniu murów. Pnącza stosowane do okrywania ścian i konstrukcji ogrodowych można z powodzeniem sadzić przy ogrodzeniach. Rosnące przy siatkach i płotach tworzą „żywopłoty” osłaniające ogród od wiatru, kurzu i łagodzą hałas dobiegający z ulic. Doskonale do tego celu nadaje się np. szybko rosnąca Fallopia aubertii (rdestówka Auberta) czy Clematis (powojniki) z Grupy Tangutica, które dodatkowo wytwarzają atrakcyjne, puszyste owocostany. Pnącza ozdobne z kwiatów, takie jak np.: Campsis radicans (milin amerykański), Wisteria floribunda (glicynia kwiecista), silnie rosnące gatunki i odmiany np. z rodzajuClematis (powojniki) czy Lonicera (wiciokrzew) najlepiej prezentują się sadzone przy konstrukcjach typu trejaży. Przy bardzo solidnych konstrukcjach należy sadzić Vitis coignetiae (winorośl japońską), która zachwyca jesienną barwą liści w odcieniach szkarłatu. Natomiast delikatniejsze pnącza, takie jak np. Clematis (powojnik) z Grupy Wielkokwiatowych, lepiej wyglądają przy mniejszych podporach. Zapewnie niewiele osób wie, że kwiaty powojników można ścinać i wstawiać do wazonów. W zależności od odmiany, kwiaty mają trwałość nawet do 2 tygodni. Przy altanach warto posadzić gatunki pachnące, np. Lonicera periclymenum (wiciokrzew pomorski) odmiany ‘Serotina’ czy ‘Graham Thomas’, Akebia quinata (akebia pięciolistkowa) lub Vitis riparia (winorośl pachnącą). Dodatkową atrakcją wiciokrzewów jest wytwarzanie barwnych owoców. Pnącza można także stosować do zadarniania gruntu w miejscach, gdzie trudno utrzymać trawnik. Na terenach cienistych i wilgotnych bardzo dobrze rosną np. Hedera helix (bluszcz pospolity) i Euonymus fortunei (trzmielina Fortune’a) od. ‘Coloratus’, które tworzą piękne, zwarte, zielone przez cały rok kobierce. Szczególnie ładnie prezentuje się nad brzegami zbiorników wodnych. Ponadto bluszcz ma tendencję do wspinania się na pnie starszych drzew, na murki, postumenty, co wygląda bardzo malowniczo. Inne pnącza, dobrze rosnące u podstawy dużych drzew, to np. Hydrangea anomala subsp. petiolaris (hortensja pnąca) i Schizophragma hydrangeoides (przywarka japońska). Przy silnie rosnących krzewach liściastych i iglastych (np. przy lilakach, sosnach) można sadzić powojniki wielkokwiatowe. Dzięki temu uzyskuje się efekt nietypowego kwitnienia. Clematis (powojniki), wraz z Parthenocissus quinquefolia(winobluszczem pięciolistkowym), Vitis riparia (winorośl pachnąca) i Ampelopsis aconitifolia (winnik tojadowaty) można z powodzeniem uprawiać w donicach na balkonach. Należy jedynie zabezpieczyć odpowiednio pojemnik przed mrozami w okresie zimy. Wreszcie pnącza sadzi się dla ich smacznych owoców, np.: Actinidia arguta (aktinidiae ostrolistnaą), Schisandra chinensis (cytryniecńca chińskiego),Vitis vinifera (winorośl właściwaą). Ostatnio w szkółkach można spotkać pnącza prowadzone w formie drzewek. Pień wyprowadzany jest przy mocnym paliku, a korona utworzona z pędów owiniętych wokół stelażu w kształcie parasola. Najczęściej do tego celu stosowana jest Wisteria floribunda (glicynia kwiecista) lub Campsis radicans (milin amerykański). Można pokusić się i samemu spróbować wyprowadzić podobne drzewko. Warto również zauważyć, że pnącza stanowią wspaniałe siedlisko dla ptaków, które wśród gęstych, splątanych pędów znajdują doskonałe warunki do zakładania gniazd.
Więcej na temat tej grupy roślin – http://www.zszp.pl/?id=64&lang=1
Róże
Róża, nazywana ,,królową ogrodu” znana jest ogrodnikom i miłośnikom roślin od setek lat. Wyhodowano tysiące jej odmian, które urzekają barwami, kształtem kwiatów, formą i zapachem. Sadzono je w ogrodach królewskich i przy świątyniach, obsypywano nimi kobiety, nadawano im najpiękniejsze imiona.
Dzisiaj sadzi się je w ogrodach prywatnych, parkach, na skwerach i przy ulicach.
Róże – rośliny szlachetne odwdzięczają się swym pięknem tym, którzy o nie dbają.
Róże wielkokwiatowe to grupa róż najchętniej kupowanych do ogrodu. Są to tzw. mieszańce herbatnie. Kwiaty róż wielkokwiatowych są duże, pełne, o ładnej budowie pąka, osadzone pojedynczo na pędzie. Istnieje pełna paleta odmian jednobarwnych oraz liczna grupa dwubarwnych. Niektóre odmiany pięknie pachną.
Róże wielokwiatowe posiadają kwiaty mniejsze niż róże wielkokwiatowe, zebrane w kwiatostany. Mogą być pełne lub pojedyncze. Wszystkie róże z tej grupy kwitną obficie, dobrze powtarzają kwitnienie. Niektóre odmiany pachną.
Róże okrywowe szybko pokrywają grunt, pokładającymi się pędami lub rozrastając się przez odrosty korzeniowe. Mają ozdobne kwiaty, liście owoce i kolce. Są odporne na mróz i choroby, nie wymagają dużej pielęgnacji.
Róże czepne (pnące) to grupa róż rosnących najsilniej. Wymagają podpór i podwiązywania do nich. Dzieli się je na sztywnołodygowe i wiotkołodygowe. Wyróżniamy odmiany powtarzające kwitnienie oraz kwitnące raz, ale bardzo długo i obficie.
Róże parkowe mają pokrój krzewiasty. Nie wymagają podpór. Kwiaty od pojedynczych do pełnych, przeważnie w ciepłych pastelowych barwach. Niektóre odmiany są ozdobne z jadalnych owoców, inne z kolców. Krzewy tej grupy są odporne na mróz i choroby.
Warto wspomnieć także o różach piennych (drzewkowych), które są szczepione na pędzie (pniu) dzikiej róży, najczęściej na wysokości 90 cm (bądź 120 lub 140 cm). W postaci drzewkowej produkuje się różne odmiany zaliczane do opisanych dalej pięciu grup. Ostatnio polecane są nowe odmiany z grupy róż wielokwiatowych i okrywowych, ponieważ kwitną obficie i są odporne na choroby i mróz.
W ogrodzie przydomowym róże dobrze wyglądają, gdy są posadzone w grupy tak, aby tworzyły kolorowe plamy. Krzewy przeznaczone do cięcia kwiatów sadzimy na zapleczu ogrodu (mały efekt dekoracyjny krzewów bez kwiatów).
Więcej na temat tej grupy roślin – http://www.zszp.pl/?id=65&lang=1
Byliny
Nazwa “byliny” obejmuje bardzo liczną i wyjątkowo różnorodną grupę gatunków roślin zarówno dziko rosnących jak i uprawnych, które mają jedną cechę wspólną: każdego roku, przed nastaniem zimy zamiera ich część nadziemna i faktycznie znikają one z pola widzenia. Ale tylko do wiosny, kiedy to na nowo – z pozostałych w ziemi korzeni, kłączy, cebul lub bulw – wyrastają nowe pędy gotowe do wegetacji. Cecha ta znalazła odzwierciedlenie w wielu europejskich językach, które zaadaptowały łacińskie słowo perennis oznaczające: trwały, niezmienny, niewysychający na określenie wszystkich zachowujących się w ten sposób roślin. Na pierwszy rzut oka takie zachowanie wydaję się być wadą i zapewne jest w porównaniu z krzewami i drzewami, których pokrój, kształt konarów czy barwę pędów możemy w pełni docenić zimową porą. Ale byliny, poza tym okresem czasowej nieobecności, reprezentują tak wiele zalet, że trudno wyobrazić sobie nawet najmniejszy ogród bez kilku przedstawicieli tej ważnej grupy roślin. Lista zamieszczona poniżej zawiera te najbardziej rzucające się w oczy zalety:
- kwiaty: drobne oraz bardzo duże, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany we wszelkich możliwych kolorach oraz odcieniach barwnych. wiele z nich o silnym i przyjemnym zapachu (np. Paeonia, Iris, Lilium), Kwiaty pojawiają się w zależności od gatunki i odmiany od wczesnej wiosny (np. Galanthus, Helleborus, Eranthis) aż do późnej jesieni, zupełnie lekceważąc niskie temperatury i przymrozki (np. Aster dumosus, Chrysanthemum hyb. Colchicum).
- liście: zielone oraz ozdobione barwnymi plamami, czasami zupełnie purpurowe, sine lub pokryte srebrzystym kutnerem (np.Hosta, Heuchera, Houttuynia, Artemisia). Przybierają one różnorodne kształty a ich wielkość waha się od bardzo małych, mierzonych w milimetrach (np. Sagina – karmnik) do imponujących rozmiarami liści, np. rzewienia znanego lepiej jako rabarbar (Rhubarb).
- pokrój: zazwyczaj przybiera formę mniej lub bardziej rozłożystej kępy, ale istniej wiele gatunków płożących, oraz pnących, np. Lysimachia, Humulus, Clematis. Pokrój wielu bylin ulega w trakcie wegetacji widocznym zmianom, gdy pojawiają się kwiaty, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany.
- wielkość: wśród bylin mamy gatunki miniaturowe dorastające zaledwie do paru centymetrów wysokości (np. Sempervivum, Draba, Lysimachia nummularia) oraz kilkudziesięciocentymetrowe giganty, niektóre z nich przekraczają nawet dwa metry wysokości (lub nawet więcej, gdybyśmy skrupulatnie zmierzyli pędy gatunków pnących) takie jak: Helianthus salicifolius, Rudbeckia nitida, Clematis recta czy Humulus scandens
- tempo wzrostu: zależy od gatunku ale i od warunków uprawy. Mamy byliny niskie i wolno rosnące (np. niektóre gatunki alpejskie) oraz rośliny szybko powiększające swoje rozmiary (np. Delphinium, Ligularia).
- owoce lub nasiona: atrakcyjnie wybarwione (np. Physalis) lub przyciągające uwage zarówno formą jak i obfitością (np. niektóre gatunki Clematis)
- długowieczność : byliny to rośliny “wierne i odpowiedzialne”, raz prawidłowo posadzone przez długie lata będą rosły w wybranym miejscu bez specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych, oczywiście od tej reguły są nieliczne wyjątki. Paeonia, Hosta, Aster, Rudbeckia, Hemerocallis to przykłady gatunków, które zazwyczaj żyją dłużej od ogrodnika, który je sadził.
- Różnorodność wymagań: nie bez znaczenia jest też możliwość posadzenia bylin w warunkach znacznie odbiegających od tzw. normy. Znajdziemy wśród nich zarówno gatunki na tereny suche, piaszczyste i ubogie, np. Alchemilla, Dianthus, Solidago, jak i na tereny wilgotne: Astilbe, Filipendula, Myosotis. Są wśród nich wielbiciele skalnych półek (np. Sedum, Gentiana, Leontopodium) jak i gatunki wodne (np. Nymphaea, Saggitaria, Typha). Są byliny wybitnie światłolubne (znakomita większość) oraz gatunki cieniolubne i cienioznośne, np. Aegopodium, Pulmonaria, Hosta.
- Łatwość rozmnażania: byliny można rozmnażać z siewu, przez sadzonkowanie, podział starszych egzemplarzy, odkłady oraz coraz popularniejszą metodą in vitro (np. Hemerocallis, Paeonia, Hosta)
Na koniec warto zaznaczyć, że zdecydowana większość bylin to gatunki, które wykazują dużą tolerancje co do warunków w jakich zostały posadzone. Zapewne, najzdrowiej wyglądają, gdy mają zapewnione swoje wymagania, ale dobrze radzą sobie na mniej zasobnych glebach, z okresowymi niedostatkami wilgoci lub jej nadmiarem. Podobną wyrozumiałość przejawiają odnośnie niedoboru światła, okazjonalnego zachwaszczenia czy niedostatecznego nawożenia. Wprawdzie rosną wtedy słabiej i mniej obficie kwitną, nie wolno jednak dopuszczać do nadwyrężenia tej tolerancji co zawsze skutkuje zamieraniem roślin.
Byliny ze względu na wymienione powyżej zalety są grupą roślin o wręcz wszechstronnym zastosowaniu. Najważniejsze i najbardziej popularne to tzw. rabaty bylinowe, które jako pierwsze pojawiły się dawno temu w ogrodach angielskich. Na rabatach rosną obok siebie gatunki pochodzące z różnych regionów kuli ziemskiej, co pozwala na tworzenie unikalnych kompozycji kolorystycznych, akcentujących różnorodny pokrój oraz przeciągający okres kwitnienia rabaty na cały sezon wegetacyjny. Dlatego tak ważnym elementem jest znajomość cech poszczególnych gatunków oraz odmian, by dobrze zaplanować atrakcyjną rabatę bylinową.
Byliny stanowią doskonały “szkielet” dla kompozycji ogrodowych obejmujących rośliny jednoroczne, dwuletnie, drzewa oraz krzewy.
Wiele bylin możemy zastosować w coraz popularniejszych ogrodach naturalnych, gdzie jak mało która grupa roślin, wydają się być “na swoim miejscu”, np. Pulmonaria, Aruncus, Aquilegia oraz liczne paprocie swoim wyglądem wprowadzają do ogrodu pożądaną naturalność.
Innym rodzajem zastosowania bylin są murki skalne oraz wgłębniki, często budowane w towarzystwie oczka wodnego lub strumyka. W tym przypadku największe zapotrzebowanie jest na gatunki alpejskie (np. Alyssum saxatile, Androsace, Leontopodium i wiele innych) oraz na rośliny wodne lub lubiące wilgoć oraz (np. wspomniane wcześniej Nyphaea, Saggitaria czy też Filipendula i Astilbe)
Bylinami obsadza się rabaty miejskie narażone na silne nasłonecznienie i zanieczyszczone powietrze wykorzystując, np. odmiany szałwi (Salvia), bodziszka (Geranium), liliowca (Hemerocallis). Byliny sadzi wzdłuż ścieżek w parkach oraz dekoruje nimi groby, do czego najlepiej nadają się gatunki cienioznośne i cieniolubne. Największą popularnością cieszą się wśród projektantów funkie (Hosta) chociaż powoli pojawiają się inne mniej popularne gatunki (np. Pulmonaria) Wśród nich na szczególną uwagę zasługują te, które możemy posadzić jako trawnik tam gdzie dociera za mało światła by mogła rosnąć trawa, takie jak: Vinca, Lysimachia czy Lamium.
Byliny świetnie rosną w pojemnikach posadzone same lub w towarzystwie gatunków jednorocznych a nawet razem z krzewami i drzewami. Czynnikiem ograniczającym jest wtedy wielkość donicy. Obsadzonymi pojemnikami możemy dekorować każde miejsce pod warunkiem, że dociera do niego wystarczająca ilość światła pozwalająca na wzrost i rozwój bylin. Największym zainteresowaniem cieszą sie gatunki silnie krzewiące się o dekoracyjnym ulistnieniu i tolerancyjne na okresowe zasuszenie bryły korzeniowej, np. Hosta, Bergenia, Stachys.
Z roku na rok coraz większe zainteresowanie budzą, nazwijmy to, ogrody tematyczne, np. rabata zapachowa, gdzie sadzone są gatunki bylinowe o pachnących kwiatach lub liściach. Do tego celu wykorzystuje się: Achillea, Anthemis, Convallaria, Dianthus, Hyacinthus, oraz rośliny powszechnie znane jako zioła: Melissa, Mentha, Ruta, Levisticum i inne.
Rabata bylinowa to również doskonałe źródło do pozyskania kwiatów ciętych (np. Lilium, Delphinium, Gypsophila) oraz miejsce, gdzie możemy przez cały okres wegetacji ścinać fragmenty roślin celem ich zasuszenia (pomińmy przykłady, żeby nie ograniczać inwencji twórczej).
Byliny oprócz walorów dekoracyjnych mogą też stanowić wartość kolekcjonerską a zdobycie nowego gatunku czy odmiany często przeradza się u kolekcjonerów w prawdziwą pasję a nawet zdrowe “uzależnienie”. Tacy nałogowcy należą do towarzystw i organizacji krajowych lub międzynarodowych (np. Amerykańskie Towarzystwo Miłośników Liliowców – American Daylily Association) promujących oprócz nowych odmian zdrowy tryb życia w bliskim kontakcie z naturą, co nie jest bez znaczenia w dzisiejszym pełnym chaosu i pośpiechu świecie.
Więcej na temat tej grupy roślin – http://www.zszp.pl/?id=66&lang=1
Owocowe
Rośliny sadownicze to niezwykle różnorodna grupa roślin. Są wśród nich zarówno małe krzewinki, krzewy jak i okazałe drzewa. Dostarczają owoców, które stanowią bogate źródło witamin, makro i mikroelementów oraz błonnika, pektyn i kwasów organicznych. Znane są ich właściwości dietetyczne a także działanie przeciwnowotworowe, antywirusowe, antyalergiczne.
Pierwsze owoce z własnego ogrodu można już zbierać w maju (np. jagoda kamczacka). W czerwcu pojawiają się truskawki i czereśnie. Później w lipcu przychodzi kolej na maliny i wiśnie, a w kolejnych miesiącach, aż do końca października owocują pozostałe gatunki drzew i krzewów owocowych. Jak widać, dzięki odpowiedniemu doborowi roślin sadowniczych w ogrodzie możemy zbierać świeże owoce prawie przez cały okres wegetacyjny. Zwykle zbieramy je w fazie pełnej dojrzałości, nie używamy konserwantów, a poprzez odpowiedni dobór odmian odpornych na choroby ograniczamy liczbę zabiegów ochronnych do minimum. To powoduje, że owoce z własnego ogrodu są dużo smaczniejsze i zdrowsze niż te kupione w sklepie. Dodatkowo z nadwyżki owoców można zrobić doskonałe przetwory.
Oprócz właściwości użytkowych rośliny sadownicze pełnią też w ogrodzie funkcję ozdobną. Część z nich pięknie, (choć zwykle krótko) kwitnie, u innych malowniczo przebarwiają się jesienią liście. Niektóre odmiany (np. leszczyna o purpurowych liściach) mogą być świetnym uzupełnieniem kompozycji ogrodowych. Same owoce stanowią też element dekoracyjny. Rośliny owocowe są atrakcyjne nie tylko dla człowieka. Kwiaty przyciągają owady, owoce zaś są pożywieniem dla ptaków.
Właściwości użytkowe i dekoracyjne roślin owocowych sprawiają, że mogą one stanowić cenny element każdego ogrodu. Jeśli posadzimy je w odpowiednim miejscu, na odpowiedniej glebie i będziemy pamiętać o odpowiednich zabiegach pielęgnacyjnych rośliny odpłacą nam ładnym wyglądem, a przede wszystkim smacznymi i zdrowymi owocami.
Więcej na temat tej grupy roślin – http://www.zszp.pl/?id=67&lang=1